تجارت و مذهب در قرن پنجم: رویدادهایی خارج از اروپا

رم، یکبار به عنوان مرکز جهان شناخته شده بود، اما در قرن پنجم در حال سقوط و فروپاشی بود. طاعون، نا آرامی های اقتصادی و سیاسی، و تهدیدات خارجی از حملات وحشیانه باعث کمبود منابع امپراتوری شد و به نقطه شکست رسید. اما سقوط امپراتوری روم تنها رویداد مهم قرن پنجم نبود. در طول این دوره، رویدادهای دیگری در سراسر جهان رخ داد: شهرهای پیش از هیسپانیک در حال رشد بودند، یک امپراتوری غرب آفریقا در حال شکل گیری بود، کالاها و ایده ها در طول یک مسیر تجاری مهم در آسیای مرکزی جریان داشتند و یک متن مذهبی مهم در آسیا در حال گسترش بود. در ادامه، با رویدادهای فوق العاده خارج از دیدگاه رم، بیشتر آشنا خواهید شد.

رشد امپراتوری‌ها و متون مذهبی در قرن پنجم

چیچن ایتزا: شهر پیشین هیجان‌انگیز مکزیک

شاید اولین گمان شما درباره یک شهر بزرگ در قرن‌های گذشته، مکزیک نباشد، اما شهر باستانی چیچن ایتزا در شبه جزیره یوکاتان، در قلب امپراتوری مایا در آمریکای مرکزی، به عنوان یکی از قدرت‌های اقتصادی و سیاسی بزرگ در سال 455 تأسیس شد و به دلیل شیوع کشاورزی، ساکنان آن با تجارتی گسترده، گنجینه‌هایی همچون شیشه‌ای از مرکز مکزیک و طلا از جنوب آمریکای مرکزی را به دست آوردند. ساختمان‌های مسکونی، تجاری و مذهبی فشرده آن، تقریباً دو مایل مربع را پوشش می‌دهد. معبد کولکولکان برجسته است.

این پیرامونی شگفت‌انگیز دارای 365 پله است، یک پله برای هر روز از سال، که نشانگر دانش فلکی مایا است. (باید به یاد داشته باشید که مایا، تقویم 365 روزه را اختراع کردند.) چیزی که به خصوص چشمگیر است، شکل سایه‌ای مار است که در غروب آفتاب ظاهر می‌شود و با پایین آمدن پله‌ها به سرپوش مار سنگی در پایین پله‌های بزرگ پیرامونی می‌پیوندد. مایا پیش‌بینی کننده خسوف خورشیدی بودند و ال کاراکول، یک ساختمان نظارتی فوق‌العاده، تاکنون باقی مانده است. چیچن ایتزا در قرن پنجم تأسیس شد و پس از آن همچنان در حال رشد و تکامل بود. در اوج قدرت خود در قرن نهم، تا 50،000 نفر در اینجا زندگی می‌کردند. سقوط آن به ورود کریستوف کلمب به آمریکا در سال 1492 نسبت داده می‌شود.

تئوتیواکان: شهر باستانی مکزیکی

تئوتیواکان، یکی از قدرت‌های بزرگ مکزیک، در اوج تمدن و آبرومندی خود در اوایل قرن چهارم بود و هنوز در قرن پنجم نیز به قدرت خود ادامه می‌داد. این شهر، به عنوان یکی از بزرگترین شهرهای اولیه نیمکره غربی، بیش از ۱۰۰٬۰۰۰ نفر از ساکنان خود را در میان مجموعه‌ای از معابد، قصرها، میدان‌ها و محلات مسکونی در ۸ مایل مربع از طریق یک سیستم خیابان شبکه‌ای زندگی می‌کردند. زندگی مذهبی در این شهر، به دور دو پیرامون بزرگ: پیرامون خورشید، یکی از بزرگترین پیرامون‌های جهان با بیش از ۲۰۰ فوت ارتفاع؛ و پیرامون ماه، جایی که باور می‌شود قربانیانی از حیوانات و انسان‌ها برگزار می‌شدند، متمرکز بود.

شهر تئوتیواکان بسیاری از رازها را پشت سر گذاشت – دانشمندان مطمئن نیستند که دقیقاً تئوتیواکان کی بودند، از کجا آمده بودند و به چه زبانی صحبت می‌کردند. آنچه شناخته شده است این است که انواعی از فرهنگ‌ها در اینجا زندگی می‌کردند، از جمله مایا، میکستک و زاپوتک، و یکی از نظریه‌ها می‌گوید که یک آتشفشان در حال انفجار آن‌ها را به دره تئوتیواکان مجبور کرد و آن‌ها شهری را ساختند یا شهری که قبلاً وجود داشت را توسعه دادند. جنگ داخلی و فشارهای خارجی ممکن است باعث کاهش جمعیت در قرن هشتم شده باشد. امروزه، باقیمانده‌های این تمدن در یک مجموعه باستان‌شناسی در نزدیکی شهر مکزیکو قابل پیدا کردن هستند.

امپراتوری واگادو: قدرتمندترین پادشاهی آفریقایی

در همان زمانی که روم به افول می‌رفت، امپراتوری قدرتمند واگادو، همچنین با نام امپراتوری غنا شناخته می‌شد، در اواخر قرن پنجم در غرب آفریقا ظهور کرد. مردم سونینکه بومی این منطقه بودند، این سلطنت پرآب و خورشید را در آنچه امروزه غرب مالی و جنوب شرق موریتانیا است، بنا نهادند و پایتخت آن در شهر کومبی صالح بود که با بازار بزرگ و معماری شگفت‌انگیزی مشهور بود. این امپراتوری در مسیرهای اصلی شبکه تجارت ترانس صحرایی قرار داشت و در تجارت عاج، نمک، کولا و پارچه فعالیت می‌کرد، اما ثروت بیشتر آن به طلا برمی‌گشت. طلاهای غرب آفریقا در سراسر جهان اسلامی و دریای مدیترانه بسیار مورد تقاضا بود و واگادو با طلاهای زیادی که در جنوب آن وجود داشت، برای ارائه آن بهترین شرایط را داشت.

پادشاه یا “غنا”، امپراتوری را حکمرانی می‌کرد و سامانه پیچیده‌ای از دولت و اداره را نظارت می‌کرد. یک زبان نوشتاری به نام “ماند” توسعه یافت که برای نگهداری سوابق در اداره و حکومت امپراتوری استفاده می‌شد. این امپراتوری در حدود سال 1000 میلادی به اوج خود رسید و دارای ارتشی با 200 هزار سرباز مسلح با اسلحه‌های آهنی بود. در نهایت، واگادو به امپراتوری مالی پیوست.

مسیر ابریشم: یک مسیر تجاری مهم آسیایی

در قرن پنجم، مسیر ابریشم با حضور بازرگانان در طول سفر بین چین و منطقه مدیترانه، پر از حرکت و رونق بود. آن‌ها کالاهای زیادی را با خود به همراه داشتند، به ویژه ابریشم چینی، جادویی، فنجان‌های سفالی، چای و ادویه‌جات. از اروپا، اسب، لوازم شیشه‌ای، پارچه و کالاهای تولید شده وارد می‌شدند. این مسیر، فرهنگ‌ها و پادشاهی‌های مختلف را به هم پیوند می‌داد و ایده‌ها، فرهنگ و دین را منتقل می‌کرد. شهرهایی که در طول مسیر وجود داشتند، به شهرهای چندفرهنگی تبدیل شدند. همچنین، بیماری‌های جدید نیز از طریق این مسیر منتقل می‌شدند؛ برخی پژوهشگران باور دارند که مرگ سیاه که در اواخر قرن چهاردهم اروپا را ویران کرد، از آسیا از طریق مسیر ابریشم منتشر شد.
این مسیر، به جای یک جاده اصلی، شبکه‌ای از مسیرهای مختلف بود که بیش از ۴۰۰۰ مایل از مناظر سخت و سرسبز آسیای مرکزی را شامل می‌شد، از جمله بیابان گوبی و کوهستان پامیر. دودمان هان در سال ۱۳۰ پیش از میلاد، این مسیر را به سوی غرب باز کرد. مسیر ابریشم تا قرن پانزدهم به عنوان یک مسیر تجاری مهم شناخته می‌شد، اما با باز شدن مسیرهای دریایی، اهمیت آن کاهش یافت.

کتاب مقدس باغاواد گیتا، یکی از متون مذهبی مهم هندو است که در آن، تصویری از کریشنا در بالای اسب و آرجونا در یک چارواکی رنگارنگ با لباس نارنجی به تصویر کشیده شده است. این تصویر، در یک نسخه نقاشی شده در قرن های 18 و 19، نشان داده شده است. در این کتاب مقدس، گفتگویی بین خدای کریشنا و شاگرد اخلاقی او، آرجونا، روایت شده است که در آن کریشنا اصول اساسی هندوئیسم را با آرجونا به اشتراک گذاشته و به او در حل مشکلات اخلاقیش کمک می‌کند. این کتاب با کمتر از 200 صفحه، یک اثر ناب از شعر سانسکریت است. احتمالاً در هند بین قرن پنجم و دوم پیش از میلاد تألیف شده است و در قرن پنجم به عنوان منبع الهام بخش برای دیگران شناخته شد. در آن زمان، این کتاب به خارج از مرزهای هند نیز شناخته شد و به عنوان یکی از مبانی هندوئیسم و آموزه‌های آن، توسط دانشمندان، تجار و مبلغان به سایر مناطق آسیا منتقل شد. این کتاب به توسعه بوداییسم و جینیسم نیز تأثیرگذار بود.